Nobelprijs niet altijd een boost voor je carrière

Wat betekent het winnen van een Nobelprijs voor een wetenschapper en wat zijn de maatschappelijke effecten van diens ontdekking of uitvinding? En waar spendeert de winnaar zijn of haar geld aan? Dinsdagavond organiseerde Studium Generale in samenwerking met het Instituut voor Complexe Moleculaire Systemen een Nobelprijsavond om studenten en staf te informeren over de winnaars van dit jaar en over de bovengenoemde andere aspecten.

door
foto Leonie Voets

Je zou denken dat het winnen van een Nobelprijs een wetenschapper meer goed dan kwaad zou doen, maar volgens beleidsmedewerker Joep Huiskamp is dat niet altijd het geval. Op dinsdagavond deelde Huiskamp met het publiek enkele onderzoeksresultaten, waaruit blijkt dat het winnen van de prijs leidt tot een lagere citatiescore in de daaropvolgende jaren, dat het nauwelijks een impact heeft op je carrière en dat het zorgt voor veel onrust in je persoonlijke leven. Met een knipoog deelde hij mee “dat je niet moet proberen een Nobelprijs te winnen met het oogmerk om je wetenschappelijke loopbaan een boost te geven”.

De bijeenkomst ging van start met een quiz waarbij de bezoekers werden getest op hun kennis over de prestigieuze prijs. De vragen varieerden van serieus tot grappig. Zo kregen de toehoorders de vraag voorgelegd waar de winnaars hun prijzengeld aan spenderen. Ze konden kiezen uit het kopen van een nieuw huis, aan hun ex-vrouw, aan de aanschaf van een boot, of aan hun onderzoek. Het meest genoemde antwoord was -niet heel verrassend- aan de ex. Dat blijkt inderdaad ook zo te zijn, maar ook aan de andere eerdergenoemde zaken werd het uitgegeven.

Na de quiz betrad universiteitshoogleraar Bert Meijer het podium om een gedetailleerde beschrijving te geven van het leven van Alfred Nobel en om iets te vertellen over zijn eigen ervaringen bij de prijsuitreiking van 2016, toen de Groningse hoogleraar Ben Feringa, die Meijer al kent sinds zijn tijd als promovendus, de prijs ontving op het gebied van de Chemie. Meijer liet enkele filmpjes zien, waaruit op te maken was hoe luxueus de setting was waar het evenement zich jaarlijks afspeelt.

Zuurstof

Hoogleraar Jan de Boer van de faculteit Biomedische Technologie vertelde aansluitend iets over de wetenschappers die dit jaar de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde wonnen: Gregg Semenza, Peter Ratcliffe and William Kaelin. Zij voerden onderzoek uit naar de wijze waarop cellen zich aanpassen aan veranderingen in zuurstof-niveaus. De Boer lichtte het belang van zuurstof toe bij chemische reacties en als belangrijke component voor allerlei basale functies van het menselijk lichaam. Lage zuurstof-niveaus kunnen daarmee zeer nadelige gevolgen hebben voor mensen en andere levensvormen. Cellen kunnen zich daarop aanpassen, wat kan resulteren in zowel chemische als biologische verschillen, bijvoorbeeld door mutaties van de genen. Die ontdekking is hoopgevend, want door die aanpasbaarheid van cellen te koppelen aan verschillende zuurstof-niveaus proberen onderzoekers geneeswijzen voor kanker te ontwikkelen.

Emeritus-hoogleraar Peter Notten sprak over de technologie die is ontwikkeld door John Goodenough, Stanley Whittingham and Akira Yoshino: de lithium-ion batterij (LIB). Het leverde hen de Nobelprijs voor Chemie op. Niet echt een recente ontdekking, de LIB gaat terug tot 1985, maar het belang ervan werd pas enkele jaren terug echt erkend. De traditionele herlaadbare batterij lijkt hiermee een ding van het verleden te worden: de LIB is efficiënter, duurzamer en heeft een hogere energiedichtheid, wat hem zeer geschikt maakt voor elektronische apparaten met een hoog energieverbruik, zoals voor mobiele telefoons. Notten ziet nog volop mogelijkheden om de LIB verder te ontwikkelen en optimaliseren en het onderzoek dat zich hierop richt, ziet er volgens hem ook beloftevol uit.

Levensvragen

Hoogleraar Paul Koenraad zei gefascineerd te zijn door de winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde. Die onderscheiding ging naar James Peebles, Michel Mayor and Didier Queloz, die technologische doorbraken op het gebied van kosmologie hadden bewerkstelligd. Volgens Koenraad zijn ontdekkingen als deze van cruciaal belang bij het kunnen begrijpen van enkele van de onbeantwoorde levensvragen van de mens: “Wat is onze plaats in het universum?” en “Is elders in het universum ook nog leven?”. Sommige wetenschappers geloven dat zo rond 2040 nieuwe levensvormen gedetecteerd zullen worden in het universum, maar Koenraad zei zelf sterk te twijfelen aan het uitkomen van deze verwachting.

Aan het einde van de bijeenkomst kreeg hoogleraar Peter Notten nog de vraag voorgelegd of het geen goed idee zou zijn om een Nobelprijs op het gebied van duurzaamheid in te voeren. Notten gelooft daar niet in. Volgens hem voldoen de huidige categorieën uitstekend en zou zo'n uitbreiding ze in zijn ogen juist diffuus en aan trends onderhevig maken.

Deel dit artikel