Peter van de Graaf met zijn uitvinding tussen duim en wijsvinger. Foto | Hogeschoolkrant win’ Windesheim

Kleppen dicht tegen ongewenste zwangerschap

Met een mechanische anticonceptiesluis kunnen vrouwen zichzelf wellicht ooit beschermen tegen een ongewenste zwangerschap - zonder hormonen, zonder operaties, zonder gehannes tijdens de seks. De uitvinding, Choice, is bedacht door ir. Peter van de Graaf en wordt ontwikkeld met hulp van de TU/e.

‘Kleppen dicht’ krijgt in de toekomst misschien wel een heel andere betekenis. De kleppen in het anticonceptiesysteem Choice maken namelijk het verschil tussen wél of níet zwanger kunnen raken. Het werkingsprincipe van Choice is eenvoudig: in de eileiders van de vrouw wordt een ‘sluis’ geplaatst, een plastic buisje van anderhalve centimeter lang en twee millimeter doorsnede. In dat buisje zitten klepjes van roestvrij staal die van buitenaf, draadloos, te bedienen zijn. Zijn de kleppen gesloten, dan kan eventueel sperma de eicellen van de vrouw niet bereiken. De eicellen lossen dan op in de eileider. Als de vrouw zwanger wil worden, dan hoeft ze haar kleppen maar open te laten zetten met behulp van een antenne op haar buik. Deze zorgt ervoor dat een ultradunne supercondensator, die als een schroef om het buisje is gewikkeld, zich oplaadt. De energie gaat vervolgens naar een draadje van geheugenmetaal, dat opwarmt en korter wordt. De klep in het buisje, verbonden aan het draadje, klapt daardoor dicht. Openen gaat op dezelfde manier, alleen wordt dan een tegenovergesteld draadje korter.

De publiciteit die hij de afgelopen weken kreeg van verschillende Nederlandse en Belgische media, leverde Van de Graaf vooral positieve reacties op. “Verschillende vrouwen lieten bijvoorbeeld weten graag proefkonijn voor het systeem te willen zijn”, vertelt de ontwerper. “Natuurlijk waren er ook lacherige reacties, vooral van mensen die dachten dat een man de kleppen van zijn vrouw ook stiekem met de afstandsbediening zou kunnen openen. In werkelijkheid is dat onmogelijk: de antenne moet dicht tegen de buik liggen en heeft een halfuur nodig om op te laden.”

Het idee voor de uitvinding ontstond al eind jaren tachtig, toen Van de Graaf op vakantie was in een natuurgebied. “Ik hou van wildernissen, maar zag dat overbevolking ervoor zorgt dat steeds meer natuur verdwijnt. Mensen hebben die ruimte nodig om voedsel te verbouwen voor hun families. Ik heb heel lang rondgelopen met het idee om iets tegen de overbevolking te doen.”

Ongeveer tien jaren lang liet hij de basisprincipes voor zijn uitvinding rijpen in zijn hoofd, tot hij in 2008 als freelance coach ging werken voor studenten Industrial Design van de TU/e. Daar vond hij de technische omgeving om zijn idee eindelijk uit te werken. In 2012, toen hij inmiddels een tweedaagse aanstelling had, sleepte hij hiervoor de benodigde subsidie binnen.

“Ik werk samen met het Equipment en Prototype Center, vooral met Erwin Dekkers, en kreeg veel hulp van verschillende hoogleraren: Peter Baltus, Bart Smolders, Carlijn Bouten. Ze gaven me advies, steun en ik kreeg hulp van bachelor- als masterstudenten. Het Innovation Lab hielp met netwerken en advies over financiering. Inmiddels ben ik niet meer in dienst en huur ik onderzoeksuren in, maar deze omgeving was echt noodzakelijk om zo ver te komen als ik nu ben.”

Toch duurt het nog wel een aantal jaren voordat de anti-conceptiesluis de wereld verovert. Binnenkort start LifeTec, een spin-off van de TU/e, met de eerste experimenten op levend weefsel. Als die zijn afgerond, volgen dierproeven en klinisch onderzoek. Van de Graaf schat dat het nog vijf jaar duurt voordat het systeem marktklaar is. Dat is te overzien. “Een geneesmiddel moet eindeloos getest worden, voordat het op de markt wordt toegelaten. Met een implantaat kan het sneller gaan, wanneer de materialen zich in het verleden al bewezen hebben.”

Het sluisje is gemaakt van polyetheretherketon (PEEK), een kunststof die vaker wordt gebruikt voor implantaten. Ook als er lange tijd kracht op wordt uitgeoefend, vervormt het niet. Verder is er al heel veel kennis over vergelijkbare ingrepen, zoals stentoperaties (dotteren). Die kennis kan volgens Van de Graaf goed worden gebruikt bij de ontwikkeling van Choice. “We zijn in staat allerlei systemen in te bouwen in harten en aders. Dat zijn veel actievere systemen dan de eileider en dus complexere ingrepen. Dat soort circumstantial evidence wijst erop dat we optimistisch kunnen zijn.”

Petra Sutter, hoogleraar Gynaecologie aan de Universiteit van Gent, vindt Choice geen slecht idee. In het Vlaamse dagblad De Morgen zegt zij vijf jaar echter te optimistisch te vinden. “Gaan de sluisjes de eileiders niet doen ontsteken en zo voor onvruchtbaarheid zorgen? Zullen ze niet voor littekenweefsel zorgen en het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap vergroten? De gevolgen moeten ook op lange termijn in kaart gebracht worden. Dat neemt veel meer tijd in beslag, denk ik.”

Het wordt nog spannend wie er gelijk gaat krijgen, maar het enthousiasme over Choice is bij de meeste mensen groot. Nooit meer hoeven denken aan de pil, of zoeken naar een condoom dat ergens tussen de lakens slingert.

“Wat ik aan de reacties merk, is dat vrouwen hormonen echt moe zijn”, zegt Van de Graaf. “Ik ben uit idealisme aan Choice begonnen, maar het is ook een behoorlijk goede business case.”

Deel dit artikel