• Onderzoek

Kanker bestrijden door heel precies 'koorts' op te wekken in tumoren

Bestraling en chemotherapie bij kankerpatiënten werkt beter als je de tumor verwarmt. Het verhoogt de kans op herstel en heeft als extra voordeel dat je minder bestraling en medicijnen nodig hebt, met als gevolg minder bijwerkingen voor patiënten. Een effectieve manier om tumoren te verwarmen, is ultrasoon geluid: er is geen operatie voor nodig en het is erg precies. Om de kankerdodende effecten van chemo en bestraling te verbeteren met hyperthermie, heeft TU/e-promovendus Daniel Deenen zelflerende algoritmes ontwikkeld die de stralen automatisch regelen op basis van de actuele temperatuur in de tumor.

door
afbeelding Daniel Deenen

Kanker is met jaarlijks meer dan achttien miljoen nieuwe gevallen en negen miljoen sterfgevallen wereldwijd de op één na belangrijkste doodsoorzaak. In Nederland is het zelfs de belangrijkste oorzaak: bijna één op de drie sterfgevallen in ons land is het gevolg van kanker. Naast chirurgie bestaan kankerbehandelingen meestal uit radio- en chemotherapie. Vanwege hun giftigheid en ernstige bijwerkingen kunnen deze behandelingen echter maar beperkt worden toegepast. 

Koorts

Hyperthermie biedt dan soelaas. Bij deze behandeling worden de tumoren gedurende zestig minuten of langer verhit tot een koortstemperatuur van ongeveer 42 graden Celsius. Dit vergroot de therapeutische werking van radio- en chemotherapie flink, zonder dat dit extra giftigheid of bijwerkingen met zich meebrengt. Ook kunnen artsen zo lagere doses straling en medicijnen toedienen, waardoor patiënten minder last hebben van ernstige bijwerkingen. Hyperthermie werkt echter pas echt goed als je de temperatuur van de tumor heel precies kunt controleren.

Een van de manieren om tumoren te verhitten, is MR-HIFU (Magnetic-Resonance-guided High-Intensity Focused Ultrasound). Daarbij wordt ultrasoon geluid gebruikt voor een krachtige en zeer precieze verhitting van de tumor. Tegelijk houdt een MRI-scanner constant de temperatuur van de tumor in de gaten. MR-HIFU is non-invasief, er zijn dus geen operaties nodig. Dit draagt sterk bij aan het comfort en het welzijn van de patiënten.

Daniel Deenen. Foto | Angeline Swinkels
Regelaars

Het doel van het promotieonderzoek van Deenen was het ontwikkelen van algoritmes, die de HIFU-golven automatisch zo sturen dat de tumortemperatuur en daarmee het kankerdodende effect optimaal is. Deze ‘regelaars’ zijn zelflerend: door constant de temperatuur van de tumor te meten, leren ze het thermische gedrag van de tumor en passen ze vervolgens de HIFU-golven dienovereenkomstig aan. Het resultaat is een gepersonaliseerde hyperthermiebehandeling die zowel nauwkeurig als veilig is.

Dit is uiterst belangrijk in de praktijk, omdat elke patiënt en elke tumor anders is en zelfs kan veranderen in de loop van de tijd. De onderzoeker (verbonden aan de groep Control Systems Technology van de TU/e-faculteit Mechanical Engineering) heeft verder regelaars ontworpen waarmee je ook grotere tumoren optimaal kan behandelen - iets wat tot dusver nog niet mogelijk was. In samenwerking met Uniklinik Köln, het academisch ziekenhuis van Keulen, testte Deenen zijn algoritmen daar in de MR-HIFU-faciliteit. De proeven op kunstweefsel en levende grote dieren tonen aan dat ze met succes kunnen worden toegepast in ziekenhuizen.

Klinische trials

Dit promotie-onderzoek is een belangrijke stap op weg naar een effectieve en veilige hyperthermie-behandeling voor kankerpatiënten. Op dit moment worden in Keulen al voorbereidingen getroffen voor echte klinische trials met de nieuwe MR-HIFU-regelaars. Het is daarmee een echte vooruitgang op medisch gebied en zou op zijn beurt de kansen op genezing voor kankerpatiënten drastisch kunnen verbeteren.

Deenen verdedigde zijn proefschrift afgelopen donderdag, 3 december. Het is nog niet gepubliceerd, maar een groot deel van het promotieonderzoek is terug te vinden in deze papers.

Deel dit artikel