• Mensen

Sudoku; een onschuldige puzzel met zeer diepe wiskunde

De tijd verdrijven met een goede puzzel; meer mensen doen dat de laatste tijd. Wil Schilders, hoogleraar Numerieke Wiskunde, merkt het aan de verkoopcijfers van zijn boeken. Zijn ‘Los elke sudoku op’ schreef hij al in 2009, maar is nu hernieuwd en verkoopt weer goed. Deze week verschijnt de opvolger ‘Moeilijke sudoku’s oplossen’. “Niets is zo leuk als een moeilijke puzzel doorgronden.”

door
archieffoto Schilders

“Mensen die nu veel thuis zijn en hun huis opknappen zijn op een gegeven moment wel uitgeklust en dan zoeken ze puzzels om te maken”, zo verklaart Wil Schilders de toename van de interesse in zijn vernieuwde boek ‘Los elke sudoku op’. De hoogleraar, tevens directeur  van Platform Wiskunde Nederland sinds de oprichting, schreef het al in 2009, het laatste jaar -van de dertig- die hij in dienst was bij Philips. Tijdens de vele dienstreizen kocht hij altijd sudoku-boekjes. “Als wiskundige zoek ik structuren. In mijn verzameling puzzelboekjes maakte ik aantekeningen en ik merkte dat er per land verschillende stijlen sudoku’s bestaan. Ik heb het over de oorspronkelijke puzzel met negen vakken van negen hokjes waarbij op iedere regel en kolom de cijfers van 1 tot en met 9 maar één keer mogen voorkomen.”

Intelligent gokken

Over de manier om dat aan te pakken schreef hij, bij wijze van hobby, een hulpboek voor het grote publiek. “Ik was al deeltijdhoogleraar aan de TU/e, leer studenten graag hoe ze anders tegen bepaalde zaken aan kunnen kijken en ook met sudoku’s vind ik het fijn om mensen te helpen, ze op een hoger niveau te tillen. Ik geef een soort stappenplan in mijn boek. De eerste getallen ‘zie’ je gewoon, dan ontdek je de gedwongen locaties van bepaalde getallen en daarna werk je verder met getallenparen. In dit hokje moet een 1 óf een 3. Als je vastloopt met je logische stappen, dan moet je verder met intelligent gokken. Het wordt dan tijd om de pen in te wisselen voor een potlood en een gum bij de hand te hebben.”

Onlangs is dat eerste boek opgefrist. Kleine foutjes zijn verbeterd, er staan nieuwe oefeningen in en er zit een mooiere kaft omheen. Deze week verschijnt de opvolger ‘Moeilijke sudoku’s oplossen’. Alvast een aardig feitje: “Om bij een sudoku een unieke oplossing te krijgen, zijn er minstens zeventien gegeven getallen nodig”.

Lees verder onder de foto.

Waar is het gummetje? Foto | Shutterstock / Anton Starikov
Wuppertal

Voor Schilders heeft de coronacrisis uitstel van zijn gasthoogleraarschap aan de Bergische Universität Wuppertal tot gevolg. In plaats van dit voorjaar gaat hij in november, indien mogelijk, naar Duitsland. Die uitnodiging is overigens de reden dat er een tweede boek over sudoku’s oplossen van zijn hand kwam. “Er werd mij gevraagd welke publiekslezingen ik zou willen houden, naast mijn gastcolleges. Ik stelde mijn hobby voor, maar realiseerde me dat dit ook betekende dat de Duitse vertaling er dan snel moest komen. Met hulp van een collega is de Duitse versie inmiddels af, en zal binnenkort beschikbaar zijn in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.”

Schilders geeft de boeken in eigen beheer uit, maar maakt wel gebruik van een bureau dat de verkoop in banen leidt. Zo is de Engelstalige versie te koop bij Amazon en is het Nederlandse boek ook via bol.com te verkrijgen.

Netwerk

Niet alleen in het Engels en Duits is ‘Los elke sudoku op’ vertaald. Er komt ook een Franse, Spaanse en Portugese editie: deze worden door Schilders zelf vertaald met behulp van het programma DeepL, vervolgens corrigeren collega’s in de betreffende landen het taalgebruik. Het tijdens zijn bedrijfsleven opgebouwde netwerk komt daarbij goed van pas voor de eindredactie. “Zo heb ik een Franse collega horen zeggen dat haar vader vanwege corona thuis zit en zich verveelt. Hij edit nu de Deep L-versie, die trouwens heel behoorlijk is.”

Aan wedstrijden neemt Schilders niet deel. “Ik laat me niet graag opjagen door de klok. Ik neem er liever mijn tijd voor.” Sudoku’s lijken vooral voor de fun bedoeld te zijn, als tijdverdrijf, maar pas op; er zitten ook veel interessante wiskundige aspecten aan. “Het lijkt onschuldig, maar je kunt er zeer diepe wiskunde mee bedrijven.”

Wie daar meer van wil weten kan de lezing die de hoogleraar onlangs gaf bij het CASA Wiskundecolloquium beluisteren.

Sudoku’s worden gemaakt met software. Schilders’ collega Hans Zantema houdt zich daarmee bezig. Soortgelijke technieken als in diens boek ‘De achterkant van sudoku’ worden volgens Schilders door puzzelboekjesmakers als Denksport en Sanders gebruikt.

Deel dit artikel