In Vlaanderen kwam afgelopen weekend in het nieuws dat Belgische universiteiten in Florida op een zwarte lijst zijn gezet. En jawel, ook Nederlandse universiteiten blijken op diezelfde lijst staan.

Van wie is die zwarte lijst?

Het gaat om een lijst van de SBA (State Board of Administration), een pensioenfonds van de staat Florida. In het bestuur zitten de gouverneur, de hoofdofficier van Justitie en de chief financial officer (een soort minister van Financiën).

Wat voor zwarte lijst?

Op de lijst staan instellingen en bedrijven waar het pensioenfonds niet mee wil samenwerken omdat ze Israël ‘boycotten’. Sinds dit jaar vallen academische boycots daar ook onder.

Welke Nederlandse instellingen staan erop?

De universiteiten van Eindhoven, Rotterdam, Nijmegen, Delft, Utrecht, Tilburg en de Universiteit van Amsterdam staan erop, net als de Rietveld Academie en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

En wie nog meer?

Een bedrijf als Unilever staat ertussen, maar ook bijvoorbeeld de regeringen van Schotland, Qatar, Koeweit en andere landen. Een flink aantal universiteiten uit verschillende landen is nieuw op de lijst.

Wat zijn de directe gevolgen?

Nu gebeurt er nog niet zoveel. Voor zover bekend investeert dit pensioenfonds (dat zo’n 200 miljard dollar beheert) niet specifiek in het Nederlandse hoger onderwijs. Maar misschien wel in bedrijven die met Nederlandse universiteiten samenwerken. Dan kan het beleid doorsijpelen. 

Heeft dit iets met de Amerikaanse politiek te maken?

Florida is een Republikeinse staat en de Republikeinen hebben in de Verenigde Staten de aanval geopend op het onderwijs en de wetenschap. Universiteiten in de ban doen past daar wel bij. Misschien is deze zwarte lijst nog maar het begin.

Wat kan er nog meer gebeuren?

Het Nederlandse blad Computable schetst een somber beeld: onderzoek op gebied van chips, kwantumcomputers, fotonica en kunstmatige intelligentie zou gevaar lopen. Als andere staten ook met zo’n lijst gaan werken, dan kunnen bijvoorbeeld Microsoft en Google straks geen diensten meer leveren aan het hoger onderwijs hier in Nederland.

Dan maar geen stelling nemen tegen Israëlische universiteiten?

Je kunt zeggen: met boycots help je de academische gemeenschap niet verder, want die is juist gebaat bij internationale samenwerking. Daar staat tegenover dat alle universiteiten in Gaza platgebombardeerd zijn, zodat daarmee geen samenwerking meer mogelijk is. Bovendien beschuldigen steeds meer deskundigen Israël van genocide. Daarom heeft ook wetenschapsgenootschap KNAW onlangs stelling genomen.

Sommige Nederlandse universiteiten staan er niet op. 

Als de lijstmakers echt gaan zoeken, dan komen er waarschijnlijk nieuwe bij. Groningen heeft net een onderzoeksproject op pauze gezet waaraan een Israëlische hoogleraar meedeed die als reservist in Gaza diende.

En van het hele hbo is kennelijk alleen de Rietveld Academie opgevallen.

In het hbo speelt de samenwerking met Israël minder, maar bijvoorbeeld de Hogeschool Rotterdam wisselt even geen studenten meer uit en ook de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag heeft de banden met een Israëlische kunstacademie verbroken.