Camiel Mourisse (links) en Thánh Nguyên, leden van Team CASA. Foto | Bart van Overbeeke

Efficiënt bouwen zonder beton

Een comfortabel, betaalbaar en duurzaam alternatief. Dat is de woning die Team CASA ontwerpt en waarmee dit studententeam de energietransitie in de bouwwereld wil versnellen en die branche wil laten zien wat mogelijk is. Dit najaar wordt CASA 1.0 één van de eerste huizen die in het nieuwe toekomstbestendige Brainport Smart District in de Helmondse wijk Brandevoort gebouwd gaat worden. Maar voordat daar de eerste spade de grond in gaat, moet er nog veel getest en geoptimaliseerd worden.

door
foto Bart van Overbeeke

Er komen jaarlijks enorme hoeveelheden afval uit de bouw- en sloopwereld. Afgelopen jaar een slordige 24 miljoen ton, wat ruim tweemaal zo veel is als het totale afvalvolume dat Nederlandse huishoudens produceren. In een tijd waarin duurzaamheid van een hype een bittere noodzaak is geworden, moet ook de bouwwereld om, vindt een groep enthousiaste TU/e-studenten.

In 2016 richtten zij Team CASA op en gingen aan de slag met circulair, bewust en toekomstbestendig bouwen. Nu, enkele jaren later, staan ze op het punt te starten met de bouw van hun toekomstwoning. Het moet hét voorbeeld van het nieuwe bouwen worden, vertellen de teamleden Camiel Mourisse en Thánh Nguyên (zie hoofdfoto).

“CASA staat voor comfortable, affordable, sustainable en alternative”, legt Mourisse uit. “Kernwaarden die voor ons voorop staan als we het over duurzaam bouwen hebben. Het is duidelijk dat de bouwwereld groener moet. Er wordt nu voornamelijk gewerkt met beton en baksteen. Het productieproces en transport daarvan kost veel energie en de huizen die ermee gebouwd worden, zijn niet flexibel. Door een nieuwe manier van ontwerpen en door gebruik te maken van andere materialen kan er wel eenvoudig aangepast, gerenoveerd en hergebruikt worden.”

Noviteiten

Bij binnenkomst in de werkruimte in Matrix valt direct de maquette van CASA 1.0 op, die een prominente plek op tafel heeft gekregen. Een modern huis met veel lichtinval, een opvallende vierkante kern en een piramide van buizen, die eenmaal ondergronds niet meer zichtbaar zullen zijn. Het woonoppervlak van ruim 120 vierkante meter is vrij in te delen en kan bijvoorbeeld twee appartementen op de bovenverdieping en een ouderwoning op de begane grond huisvesten. Nguyên: “Een duurzame toekomstige woning moet levensloopbestendig zijn en desgewenst moeten meerdere generaties er onder één dak in kunnen samenwonen. Het ontwerp is simpel aan te passen, voor ieder wat wils.”

Aan noviteiten is geen gebrek. De eerder genoemde vierkante kern - de service core - bevat alle (onderhouds)installaties die voor de bewoners niet dagelijks toegankelijk hoeven te zijn. Maar als het nodig is moeten ze er wel bij kunnen, ook op afstand. De service core is gemaakt van staal en daarmee tegelijkertijd onderdeel van de dragende constructie van het huis. In een latere fase is een combinatie met de STES, wat staat voor Seasonal Thermal Energy Storage, misschien ook mogelijk. De STES is een watertank opgebouwd uit een buizenstelsel en bestemd voor de warmte/koude-opslag.

Met deze unieke fundering wil Team CASA laten zien dat bouwen zonder beton heel goed mogelijk is, legt Mourisse uit. “Out-of-the-box denken is essentieel voor ons. Hoe kun je technieken combineren, integreren en op die manier efficiënt met ruimte en energie omgaan? We werken ook veel samen met bedrijven om innovatieve combinaties mogelijk te maken. Zo heeft ons huis een Energiedak van Solartech dat warmte en elektriciteit kan opwekken. Die warmte kan in de speciale ondergrondse opslag bewaard worden voor later gebruik. Ook wordt er met een DUCO EcoBox warmte onttrokken aan ‘oude’ ventilatielucht, wat weer gebruikt kan worden voor het verwarmen van kraanwater. Efficiëntie is hierbij het sleutelwoord.”

Piramide

In de testruimte tonen de teamleden een intrigerende piramide van stalen buizen. “Dit is slechts een klein deel van het uiteindelijke bouwwerk”, licht Nguyên toe. Samen met het Equipment & Prototype Center van de TU/e, dat onder in Matrix is gehuisvest, optimaliseert Team CASA de constructiedragende wateropslag voor een volgende woning. Deze constructie zou in eerste instantie al de fundering worden van CASA 1.0, maar recente testen wezen uit dat er nog te veel aangepast moet worden en dat dat op korte termijn niet haalbaar is. Een tegenslag voor het team, maar het neemt niet weg dat de planning voor de definitieve bouw van CASA 1.0 in volle gang is. Mourisse: “Om ons huis betaalbaar en flexibel te houden, werken we met prefab bouw. Zo staat er straks al in één week een bewoonbaar huis. We zijn nu druk bezig met het bestellen van de diverse onderdelen.”

De locatie ligt al vast; CASA 1.0 wordt één van de eerste huizen in het nieuwe toekomstbestendige Brainport Smart District in het Helmondse Brandevoort. Dit enorme living lab van mede-initiatiefneemster en Bouwkundedecaan Elphi Nelissen (zie kader), moet de komende jaren innovatieve technologie, duurzaamheid en participatie gaan combineren tot een aantrekkelijke leefomgeving. CASA 1.0 fungeert eerst als proefwoning, maar na een korte testperiode kunnen de eerste bewoners er hun intrek in nemen en is de verwachting dat meer CASA-huizen zullen volgen. Nguyên: “We hebben net te horen gekregen dat we een Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie-subsidie krijgen, waarmee we op termijn acht woningen in rijtjeshuisverband mogen bouwen, waardoor alles nog efficiënter moet kunnen. Hopelijk met de bedoelde STES-funderingsconstructie."

Voor de komende tijd volgt voor het enthousiaste studententeam een periode van veel overuren draaien. CASA 1.0 moet er begin oktober van dit jaar staan, een vervolgteam is inmiddels al begonnen met een heel nieuw project waarbij gekeken wordt naar hergebruik van materialen uit de Paviljoen-gebouwen. Daarnaast wordt er hard gewerkt aan een Bouw Event rondom de officiële opening van CASA 1.0.

De leden van Team CASA vinden dat het tijd is om woorden om te zetten in praktijk, want praten over duurzaamheid, groen bouwen en het stoppen van de klimaatverandering wordt volgens hen al genoeg gedaan. “De bouwwereld mag dan een log systeem zijn, wij willen iedereen laten zien dat snelle verandering en innovatief bouwen wel degelijk mogelijk is”, zegt Nguyên.

“Bouwwereld kan veel leren van Team CASA”

“Het is belangrijk ambitieuze studenten te ondersteunen in hun innovatieve ideeën en Team CASA is hier een mooi voorbeeld van. De bouwwereld kan veel leren van hun manier van circulair en energie-efficiënt bouwen. Nederland heeft de ambitie in 2050 een circulaire bouweconomie te realiseren, en deze woning is een goed prototype daarvoor. We hebben regelmatig gezamenlijk overleg en het is mooi dat CASA 1.0 een van de eerste huizen van het Brainport Smart District zal zijn. Een unieke locatie met een unieke ambitie: we passen alle transities die we doormaken toe in één wijk. Naast slimme technologie focussen we ook op sociale samenhang, het wordt op meerdere fronten een wijk van de toekomst. Datacollectie speelt hierbij een belangrijke rol, waarbij wel voorop staat dat de bewoner bepaalt wat hij of zij ter beschikking wil stellen. Ook daarin is CASA 1.0 straks een leerschool; wat gaat data ons vertellen over hoe bewoners leven en hoe kunnen we dat optimaliseren? Een living lab, waarin we samen met Team CASA belangrijke stappen gaan maken.”

Deel dit artikel