Ieder kind (sociaal sterk of zwak; leergierig of niet; theoretisch of praktisch; meisje of jongen) doorloopt in Nederland het basis- en voortgezet onderwijs. Alhoewel er beweerd wordt dat de feminisering van het basisonderwijs geen effect heeft op de schoolprestaties van kinderen, heb ik daar toch echt andere gedachten bij. Het lijkt mij dat juist in het basis- en voorgezet onderwijs rolmodellen vele malen relevanter zijn dan op een universiteit.

Er starten elk jaar meer dan 5000 studenten aan de wo-studie psychologie en meer dan 2000 kiezen ervoor “iets met communicatie” te gaan doen. (Mijns inziens niet direct een kwaliteitsindicatie van het huidige vwo.) Vreemd genoeg luiden colleges van bestuur, de jonge academies, of het netwerk van vrouwelijke hoogleraren niet de noodklok over het zeer lage aandeel van mannen (<20%) dat voor dit soort studies kiest. Gendergelijkheid is blijkbaar niet belangrijk als vrouwen ergens zwaar oververtegenwoordigd zijn.

Beeldvorming lijkt de manier geworden om problemen in het onderwijs op te lossen, zodat de echte problemen genegeerd kunnen blijven. Onze huidige minister lijkt hierin mee te gaan en wil bijvoorbeeld bepaald taalgebruik zoals “hoger onderwijs” verbannen. Ook vindt hij dat het mogelijk zou moeten worden om aan het hbo of mbo te promoveren. Dit zijn typische voorbeelden van kosmetische trucjes en niveauverlaging, waarbij het onderliggende probleem, de kwaliteit van ons onderwijs, niet benoemd en niet aangepakt wordt. Iedereen met gezond verstand weet dat het opleggen van taalgebruik niet tot meer, en zeker niet tot betere, technici gaat leiden.

Op de TU/e wordt bovenstaande problematiek, naar mijn gevoel, niet breed bediscussieerd. We dragen vooral uit dat de het binnenhalen van extern talent de belangrijkste oplossing is voor de dalende instroom in bèta en techniek. Echter, door als universiteiten niet óók heel sterk in te zetten op het verbeteren van ons basis- en voortgezet onderwijs zullen in de toekomst nog minder Nederlandse scholieren voor bèta gaan kiezen (afwezigheid van rolmodellen; ouders die alfa of gamma gedaan hebben; te laag eindniveau, zeker in internationaal vergelijk). Zo’n race naar de bodem houdt een keer op.

Het is tijd voor het maken van scherpe keuzes en een langetermijnvisie op het onderwijs, gericht op inspireren en vooral ook op faciliteren van jongeren met talent voor techniek. We kunnen voor de Nederlandse maatschappij en onze welvaart nou eenmaal niet inzetten op nog meer communicatie-experts en life-style coaches. Het is te hopen dat de nieuw te vormen regering dit inziet en beleid hiervoor maakt en dat de TU’s achter deze opdracht gaan staan en bijdragen aan het verbeteren van het niveau van ons basis- en voortgezet onderwijs. Alleen in dat geval zou een (allicht tijdelijke) grote internationale instroom op een breed draagvlak kunnen rekenen.

P.S. Onderstaand wat concrete voorstellen voor het komende regeerakkoord (allemaal budgetneutraal):

• Basisscholen verplichten tot een hoger eindniveau lezen en rekenen (en ja, dat gaat dan ten koste van spreekbeurten, knutselen, kringgesprekken, relfectieverslagen en leerlingenvolgsystemen).
• Ontkoppelen opleiding tot kleuteronderwijzer van opleiding voor de bovenbouw.
• Een minimaal percentage van 1^e geldstroom in basis-, voortgezet, mbo en hbo onderwijs naar docenten voor de klas.
• Een minimaal percentage van 1^e geldstroom in wo naar onderzoek en onderwijs.
• Cap op bepaalde wo-opleidingen (voor twee voorstellen, zie bovenstaand).
• Geen collegegeld voor bèta- en techniekopleidingen (mbo, hbo, wo) en academische lerarenopleidingen; gefinancierd door hoger collegegeld voor andere opleidingen.
• Dennis Wiersma terug als minister van onderwijs; liever iemand die zo nu en dan kwaad wordt om de boel te verbeteren dan de jaarlijks terugkerende oeverloze praatsessies over de nationale schande van de PISA-scores.

Luc Brunsveld is professor Chemical Biology aan de TU/e. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel.