“Wat maakt meer indruk op jullie: de schokkende, soms zelfs bloederige foto’s, of juist de meer verstilde beelden?” We staan met een groepje in de hal van Atlas, waar deze weken een selectie van de beste persfoto’s wereldwijd wordt geëxposeerd. 

World Press Photo werd in 1955 in Nederland opgericht en is, met dank aan Studium Generale, intussen al voor de 22^ste keer te gast op de TU/e. De bijschriften en audioguide bieden volop achtergrond bij de foto’s, maar je kunt ook deelnemen aan een korte rondleiding. Onze gids, Arne Lubbers, is masterstudent Human-Technology Interaction en Data Science en lid van fotografievereniging Dekate Mousa. 

Mahmoud

Terug naar de vraag welke foto’s ons het meest raken. Lubbers stelt deze als we stilstaan bij de Photo of the Year: de overall winnaar, gekozen uit bijna zestigduizend inzendingen. Het is een portret van de negenjarige Mahmoud Ajjour, die beide armen verloor bij een bombardement in Gaza. 

De fotografe, ook afkomstig uit Gaza, wist net als de familie Ajjour te vluchten naar Qatar. Daar leerde zij Mahmoud kennen. Voor haar lens durft hij zich zonder verhullende kleding met lange mouwen te tonen. Toch is het de omfloerste blik van de jongen die alle aandacht trekt. Het ene moment zie ik wanhoop, het andere rust en vertrouwen. 

Lubbers wijst op andere foto’s waarop het oorlogsleed veel directer zichtbaar is. We komen tot de gedeelde conclusie dat zowel de gruwelijke als de serene foto’s juist door dit contrast zo diep bij ons binnenkomen. De gids besluit met een lichtpunt: Mahmoud heeft intussen twee armprotheses gekregen, waarmee een grote wens is uitgekomen. Zijn mouwen zijn niet langer leeg.

Adoptiefraude

Een vrouw en een oudere man staan in een kamer. Beiden drogen ze hun tranen, maar ze houden elkaar niet vast. We zien de Amerikaanse Nicole Motta, vertelt Lubbers, die na bijna veertig jaar haar biologische vader terugziet. De intieme foto vertelt het verhaal van adoptiefraude in Zuid-Korea. Motta werd in 1985 weggegeven door familie toen haar onwetende vader op zakenreis was. Tot voor kort dacht ze dat ze wees was geweest. 

Gelukkig nemen steeds meer landen maatregelen om de misstanden van de ‘adoptie-industrie’ een halt toe te roepen, benoemt Lubbers de hoopvolle kant van het verhaal. Hij grijpt de foto aan om een van de belangrijkste doelstellingen van World Press Photo te benoemen: “de wereld in contact brengen met verhalen die ertoe doen.” De tentoongestelde foto’s komen uit zes verschillende regio’s wereldwijd met elk een eigen jury, om te voorkomen dat de foto’s te zeer met een westerse blik worden beoordeeld.

Tank Man

In relatie tot de belangrijke verhalen die de World Press Photo's vertellen, verwijst de gids ook naar een iconische foto die in 1990 Photo of the Year was. Die van ‘Tank Man’, een onbekende man die na bloedig neergeslagen protesten op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing in zijn eentje een viertal tanks tot stoppen dwingt. “In China is het nog altijd verboden deze foto in bezit te hebben.” 

Zo komen we uit bij een belangrijk thema voor World Press Photo: persvrijheid. 2024 was in dat opzicht het bloedigste jaar ooit, is de verdrietige conclusie van de organisatie. Minstens 103 journalisten werden gedood, waarvan 70 procent door Israëlische strijdkrachten. “Het ‘press’-embleem dat journalisten in het slagveld ter bescherming op hun kogelvrije vest dragen, werkt nu als mikpunt”, schetst Lubbers de grimmige stand van zaken. 

Traangas

Toch kunnen ook uit landen waar persvrijheid niet bestaat prijswinnende foto’s komen. Zoals een serie foto’s van de burgerprotesten afgelopen november in Georgië. We zien onder andere hoe een jonge vrouw het traangas uit haar ogen spoelt dat de politie heeft ingezet tegen de actievoerders. Verrassend genoeg zijn de foto’s gemaakt door een Russische fotograaf, die werkt voor een persagentschap dat door de staat wordt gecontroleerd. 

In de World Press Photo Exhibition vertellen de foto’s het verhaal van een prille democratie die zwaar onder druk staat door gekaapte verkiezingen, “maar in Rusland worden ze in een heel andere context voor propaganda gebruikt”, besluit onze gids. Desondanks, of misschien juist dánkzij deze ambiguïteit, zijn het de foto’s die hem persoonlijk in de expositie het meest aanspreken.

De World Press Photo Exhibition 2025 is nog tot en met 24 september gratis te bezoeken in de hal van Atlas. Voor de eveneens gratis rondleidingen is reserveren noodzakelijk