“Ik moet zeggen dat ik gisteravond na het lezen van dit artikel wel iets eerder naar bed ben gegaan”, geeft Maarten Merkx, universitair hoofddocent Chemical Biology aan de faculteit BMT, toe. “Maar eigenlijk is wat ze vinden niet onverwacht. Uit epidemiologische studies is al langer bekend dat weinig slaap op de lange termijn ernstige gevolgen kan hebben, zoals diabetes. En dat het immuunsysteem verstoord raakt door slaapgebrek. Iedereen weet uit eigen ervaring dat je je na een aantal nachten slecht slapen ‘anders voelt’ en vatbaarder bent voor een verkoudheid. Het kan dus niet anders dan dat daar een veranderde genregulatie achter zit; ik had het pas vreemd gevonden als ze géén verschillen waren tegengekomen. En dat het om zevenhonderd genen gaat, dat klinkt natuurlijk veel, maar of dat nu reden moet zijn om je zorgen te maken... De resultaten uit de eerdere studies -diabetes, hart- en vaatziektes- lijken me al zorgelijk genoeg.”

“Je hoopt natuurlijk ook dat je genen anders gereguleerd worden, je lichaam probeert zich namelijk aan te passen aan een nieuwe situatie - met weinig slaap. Maar wat zijn nu belangrijke veranderingen? Wat ze vinden is dat bij ‘normale mensen’ overdag een groep genen die betrokken is bij het immuunsysteem actiever is dan ’s nachts; dan zijn juist genen voor celopbouw actiever. Bij de groep met weinig slaap blijkt de genregulatie door de biologische klok verstoord.”

“De vraag is hoe slecht een paar nachten feesten of aantal weken tot ’s avonds laat aan een paper werken nu daadwerkelijk op de lange termijn is. Is de verandering in je genexpressie omkeerbaar? Het was daarom mooi geweest als de onderzoekers ook een bloedmonster van de weinig-slapenden hadden genomen na weer een week gewoon slapen.”

“Een ander punt is dat we steeds meer weten over hoe omgevingsfactoren genen voor langere tijd kunnen aan- of uitschakelen, de epigenetica. Het zou heel interessant zijn om te bekijken of een heel lange periode van slaapgebrek leidt tot dergelijke epigenetische veranderingen. Maar zoiets is een stuk lastiger te onderzoeken.”

“Iedereen reageert anders op slaaptekort; iedereen heeft ook een verschillende slaapbehoefte. Er zijn mensen die zeggen dat ze aan vier uur slaap voldoende hebben, dat lijkt me grootspraak. In dit kader is de nieuwe biochemische ‘routekaart’ van de mens nog wel aardig om te noemen, gisteren gepubliceerd in Nature Biotechnology. De tamtam in de media, waarbij ze spreken over ‘een van de grootste wetenschappelijke doorbraken aller tijden’ vind ik nogal overtrokken. Wel hebben we meer dan ooit inzicht gekregen in de menselijke metabole processen. Mogelijk kan in de toekomst dus aan de hand van persoonlijke genetica gekeken worden hoe iemands metabolisme werkt en reageert op bepaalde situaties, zoals slaapgebrek. Maar vooralsnog zou ik gewoon de klok in de gaten houden en geldt voor iedereen: toch maar op tijd naar bed.”