Marjan van Loon. Foto | Vincent van den Hoogen

Shell-topvrouw: “Vrouwen reageren vaak opgelucht als ze horen dat ik ook een leven heb naast mijn carrière”

Wie Marjan van Loon van haar stuk wil brengen, zal zwaar geschut nodig hebben. De president-directeur van Shell Nederland - vorige week nog op de TU/e om mede het nieuwe academisch jaar te openen - schiet zelden in de stress. Of het nu gaat om de overgang naar duurzame energiebronnen, of het motiveren van jonge mensen voor de techniek, Van Loon denkt liever in oplossingen dan in problemen. Een kwestie van Brabantse inborst, denkt zij zelf: “Ik denk dat Brabanders sneller zien dat een glas halfvol zit.”

“Je bent wie je bent, dat blijft er altijd in zitten”, zegt Marjan van Loon door de telefoon. Tussen twee afspraken in heeft ze nipt de tijd om wat vragen te beantwoorden. Een paar uur daarvoor heeft de president-directeur van Shell Nederland een publiek van jonge star-tups toegesproken in het Eindhovense PSV-stadion. Ze noemt die toespraak “een soort thuiswedstrijd”, aangezien ze ooit scheikundige technologie studeerde in Eindhoven.

“Ik vind het belangrijk dat mensen zien wie ik ben, dus dat ik ook een Brabantse ben. Voor mij houdt dat in dat ik het beste uit vandaag probeer te halen en positief naar de toekomst kijk. Als er een probleem is, denk ik meer naar oplossingen toe. Ik vind het ook altijd leuk om te lezen wat er in Brabant gebeurt. Ik ben daar trots op. Alles wat mij terugvoert naar mijn wortels, volg ik met interesse.”

Bijna had haar carrière zich buiten Shell afgespeeld

Even terug naar die wortels. Als middelbare scholiere in Helmond blijkt Van Loon goed te zijn in de bètavakken. Ze kiest daarom voor een studie Scheikundige Technologie in Eindhoven en studeert af op de geschraapte warmtewisselaar. Tijdens een recruitment-event op de universiteit spreekt de studente met twee technische managers van Shell, die er bijna voor zorgen dat haar carrière zich buiten Shell gaat afspelen. Het tweetal vraagt naar haar studie, haar extra-curriculaire activiteiten, maar ook: hoe denkt ze zich als vrouw te gaan handhaven in een team van voornamelijk mannelijke techneuten? Die laatste vraag schiet Van Loon in het verkeerde keelgat. Pas nadat een recruiter haar belt en vraagt wat er mis is gegaan, laat ze zich alsnog door Shell binnen hengelen.

Zelf vindt ze het een onbelangrijk voorval. “Dit was 26 jaar geleden. En ik kan oprecht zeggen dat ik me tijdens die 26 jaar bij Shell altijd gesteund heb gevoeld door een bedrijfsklimaat waarbij gelijke kansen als belangrijk worden gezien.”

Haar carrière bij Shell draait al snel rond de productie van vloeibaar gas, LNG. Ze werkt jarenlang in Australië en Maleisië, waarna ze in 2007 terugkeert naar Nederland om Global Manager LNG & Gas Processing te worden. Als vicepresident LNG (vanaf 2009) is ze onder meer verantwoordelijk voor alle R&D en het design van de Prelude FLNG, een drijvende LNG-fabriek van 480 meter lang. In een interview in Maritiem Nederland vertelt ze in 2014, dat ze zich vroeger vast een hoedje geschrokken zou zijn, als ze had geweten ooit zover te komen. Ze lacht als de uitspraak weer ter sprake komt. “Ik leef bij de dag, bij de baan die ik heb”, legt ze uit. “Als persoon zit ik zo in elkaar. Ik ben wel ambitieus, in de zin dat ik interessante dingen wil doen, maar ik heb er nooit waarde aan gehecht op welke lat van de senioriteit ik terechtkwam.”

Ook de werkcultuur bij Shell heeft volgens Van Loon bijgedragen aan haar succes. “Er is veel aandacht voor de ontwikkeling en de kwaliteit van vrouwen en andere minderheden op de werkvloer. Dit vind ik heel belangrijk, ik heb zelf ondervonden dat het je heel succesvol kan maken. Ik behoor tot een van de eerste generaties waarbij parttime werken werd ingevoerd als de kinderen nog klein zijn. Shell was een van de eerste bedrijven waarbij dat mogelijk was. Later maakte ik een internationale stap, waarbij ik twijfelde of dat wel zou lukken. Toen heb ik heel veel aanmoediging gekregen: probeer het gewoon en als er problemen zijn, dan kunnen we wel helpen.”

Eigenlijk was het niet eens de bedoeling om fulltime te blijven werken na de geboorte van de kinderen, vertelt ze. “Maar bij het vertrek naar Australië, waar ook mijn man ging werken voor Shell, werd ik eigenlijk bij toeval leading partner. Achteraf was dat een omslagpunt: ik werd ineens binnengehaald als serieuze dame, veroorzaakt door het simpele feit dat mijn man langer op zijn werkvergunning moest wachten. Dat is essentieel geweest.”

Het blijft lastig, een vrouw in hoge positie interviewen zonder te beginnen over haar vrouw-zijn. Als bekend wordt dat Van Loon de nieuwe president-directeur van Shell Nederland wordt, kopt het Algemeen Dagblad zonder gêne: “Vrolijke Marjan runt zonder stress Shell en gezin” - alsof dat voor haar mannelijke voorganger niet gold. Ook andere media benadrukken verwonderd dat Van Loon “geen man” is en dus ook “niet afkomstig uit het old boys netwerk”. Van Loon lijkt er weinig moeite mee te hebben. Ze vertelt juist graag over dit aspect, in de hoop dat meer jonge vrouwen haar voorbeeld zullen volgen. “Ik denk dat rolmodellen belangrijk zijn. Ik heb zelf altijd datgene gedaan wat ik leuk vond, maar ik heb het ook altijd heel belangrijk gevonden dat ik naast mijn werk nog een gezin had, vrienden, hobby’s. Die moeten ook in mijn leven passen. Dat is voor mij nooit een barrière geweest. Ik merk dat vrouwen opgelucht zijn als ze horen dat ze ook nog een leven kunnen hebben als ze carrière maken.”

“Duurzame energiebronnen moeten eerst betrouwbaar en betaalbaar worden”

Als president-directeur van Shell Nederland wil Van Loon samen met andere partijen hard gaan trekken aan de transitie naar een duurzame energievoorziening in ons land. Dit vereist volgens Van Loon een combinatie van dringende actie, realisme en langetermijnplanning door de regeringen en de industrie. “De transitie naar duurzame energiebronnen is een enorme uitdaging”, zegt ze. “Het vereist een ongekende samenwerking, investeringen en innovatie. Shell is een energiebedrijf dat stoelt op innovatie. We weten veel over de dragers en de gebruikers van energie en die kennis willen we gebruiken om een actieve rol te spelen bij die transitie.”

Shell ziet een belangrijke rol voor gas en wind in de Nederlandse energietransitie en wil daar zelf ook een bijdrage aan leveren. Die intentie bleek bijvoorbeeld uit het bod dat Shell met Uneco en Van Oord uitbracht op de tender van de nieuwe windmolenparken Borssele 1 en 2 op de Noordzee. En ook bij een restwarmteproject in Rotterdam is Shell betrokken. De tender van Borssele 1 en 2 werd niet gewonnen door Shell. “Of Shell zich gaat inschrijven voor andere tender in Nederland? Stay tuned, zou ik zeggen. Ook elders in Europa en de wereld hebben we interesse. In die zin maakt het verlies van de Borssele tender niet zoveel uit. Je laat niet alles afhangen van een enkel project.”

Toch staat het bedrijf niet bepaald bekend als groene energie-aanjager. Sterker nog, toen de multinational onlangs de strategie voor de komende jaren bekendmaakte, bleek het bedrijf qua groeimogelijkheden vooral te mikken op de winning van gas en olie uit de diepzee en de petrochemie. Niet echt wat je noemt groene voornemens.

“Duurzame energiebronnen moeten eerst betrouwbaar en betaalbaar worden”, verdedigt Van Loon de plannen. “Tot die tijd zijn er veel fossiele brandstoffen nodig, dus het vergt onderzoek om ook daarmee een lage dioxide-uitstoot te bereiken. Duurzame energie is nog maar een klein deel, maar het groeit en dat gaan we verder uitbreiden.”

In een nieuwe divisie, New Energies, zijn verschillende onderdelen samengevoegd om dit voor elkaar te krijgen. “Het is niet en/of, maar en/en. Shell heeft zich duidelijk gepositioneerd als een bedrijf dat zijn rol wil spelen in de energietransitie. Op verschillende plekken, op verschillende manieren met verschillende snelheden.”

“Ik heb me, als Brabander, altijd erg thuis gevoeld bij Shell”

Haar toespraak in Eindhoven was gericht aan jonge hightech startups, met wie Shell open samenwerkingsverbanden wil aangaan om te komen tot baanbrekende innovaties op het gebied van duurzame energie. En hoewel het bedrijf eerder dit jaar aankondigde wereldwijd 2.200 banen te schrappen, zijn jonge, bevlogen ingenieurs volgens Van Loon nog altijd welkom. Sterker nog, als Shell Campus-ambassadeur tracht ze méér Eindhovens talent over de streep te trekken. “Dit is een tijd van grote veranderingen. Het is zo hard nodig om een nieuwe generatie te inspireren tot technologie en innovatie! Het zou jammer zijn als studenten uit Eindhoven niet te weten komen wat voor kansen hier voor hen liggen. Het imago van Shell is dat van een grote multinational, dat schept afstand. Ik doe daarom extra mijn best om uit te leggen dat ik, als Brabander, me altijd erg thuis heb gevoeld bij Shell.”

Haar enthousiasme werkt aanstekelijk wanneer ze vertelt over de combinatie van techniek en management in haar werk. Of over het innovatieve karakter van de drijvende LNG-fabriek in Australië, waarvan aanvankelijk niemand geloofde dat het mogelijk was, maar die er dankzij slim samenwerken door afzonderlijke Shell-disciplines en toeleveranciers toch is gekomen. Een helse opgave, zou een ander kunnen denken, maar een goede vriendin vertelde het Eindhovens Dagblad ooit dat de president-directeur nooit gestrest is. Klopt dat? Van Loon schiet in de lach. “Ja, het kan zijn dat zíj me nog nooit gestrest heeft meegemaakt!” Even later geeft ze haar vriendin echter toch gelijk. “Ik ben inderdaad niet zo snel gestrest. Dat betekent niet dat ik achterover leun als er problemen zijn, maar ik ben altijd bezig met het vinden van oplossingen voor die problemen met het geloof dat we er wel uitkomen. Dat brengt me misschien ook weer terug op die Brabantse achtergrond. Ik wil niet generaliseren, ook buiten Brabant heb je natuurlijk mensen die zo in elkaar zitten, maar ik denk wel dat Brabanders sneller zien dat een glas halfvol zit. Dat heb ik tijdens mijn opvoeding wel meegekregen.”

Loopbaan Marjan van Loon

De Helmondse Marjan van Loon (50) studeerde Scheikundige Technologie aan de TU/e. Na haar afstuderen in 1989 kwam ze als chemisch technoloog in dienst van Shell, waar haar loopbaan in het teken zou komen te staan van de productie van LNG (Liquid Natural Gas). Vanaf 1997 bekleedde ze verschillende managementposities in Australië en Maleisië, waarna ze in 2007 terugkeerde naar Nederland om Global Manager LNG & Gas Processing te worden. Twee jaar later werd Van Loon benoemd tot vicepresident LNG. Sinds 1 januari is Marjan van Loon president-directeur Shell Nederland B.V. Van Loon is getrouwd en heeft twee kinderen.

Deel dit artikel