Snowdens voordracht met als titel Combating online surveillance trok een uitverkocht huis. Zowel de technische, politieke als juridische kant van veiligheid en toezicht worden door hem belicht.“Je zit nu hier. Met waarschijnlijk je telefoon in je zak, die aanstaat. Het is nu te traceren waar je bent. Je hebt een simkaart met een uniek nummer zodat je altijd en bijna overal ter wereld bereikbaar bent. Elke telefoon zendt continu een signaal uit: ‘hier ben ik’. En de telefoonpaal zegt: ‘ja, ik hoor je’. Met de dichtstbijzijnde zendmast ben je steeds verbonden en die onthult je locatie (bij benadering)”, vertelt Snowden.

Dat soort metadata kan ook gevaarlijk zijn, waarschuwt hij. Niet alleen het lekken van de inhoud van een bericht brengt risico’s met zich mee, ook gegevens over de locatie van je communicatie kunnen autoriteiten helpen om patronen te ontdekken.

Technologie als wapen

Snowden geeft aan dat technologie een vreselijk wapen kan worden. Neem het argument dat de overheid zegt bij bepaalde verdachten de telefoon te moeten aftappen voor de nationale veiligheid. Het zorgt voor een focus op apparaten in plaats van personen. Als ze dan denken de gevaarlijke persoon te hebben gelokaliseerd, maar diegene ondertussen de telefoon al heeft doorverkocht, kan er een heel pijnlijk situatie ontstaan waarbij een onschuldige burger met die tweedehands telefoon belt en wordt doodgeschoten.

Dit is al eerder gebeurd, geeft Snowden aan. Het internet is ooit gecreëerd om met een coöperatieve mindset gebruikt te worden. Voor mensen die samen dingen willen doen en delen. Maar toen werd het volgens hem overgenomen met een ander belang…

Veel mensen noemen Facebook of Google als je ze vraagt wat het gevaarlijkste bedrijf is qua databezit. Snowden denkt dat het Amazon is. “Daar is het meeste verkeer te verwachten en zij hebben een hechte relatie met de US Intelligence Community. Daar heb ik geen twijfel over”, zegt Snowden.

Global mass surveillance

“De wereld is aan het veranderen, sneller dan ooit. Alles is met elkaar verbonden: telefoons, werkplekken, vrienden, landen en uiteindelijk de wereld”, vertelt Snowden. Hij geeft aan hoeveel er van ons al is opgeslagen en hoeveel er nog steeds wordt opgeslagen door bedrijven en de overheid.

De tendens is: als we aan mass surveillance kunnen doen, waarom zouden we dan nog enkel losse apparaten aftappen? We kunnen trans-Atlantisch aftappen, via de gedeelde structuren waar de communicatie allemaal langs gaat. Dan komen we terecht in een soort global mass surveillance.

Mass surveillance begint met het passief verzamelen van informatie. En het gaat hier niet alleen om de Verenigde Staten als Big Brother. Andere landen, zoals China en Rusland, hebben het ook geprobeerd, maar waren wat minder succesvol. En het gaat ook niet alleen om landsbelangen: ook bedrijven als Google en Facebook zijn maar wat blij met jouw data. “Hier en nu gebruiken we Google Hangouts om deze talk te geven. Google heeft nu ook een kopie van dit gesprek en kan dit in principe doorgeven aan de FBI.”

PRISM

Even komt in Snowdens verhaal ook PRISM aan bod. Het geheime programma van de NSA. Snowden laat een tijdlijn zien met jaartallen vanaf wanneer bepaalde providers gegevens zijn gaan delen met de NSA. Microsoft startte al in 2007. Google en Facebook volgden in 2009 en na nog een aantal providers was Apple hekkensluiter in 2012.

Dat kan gaan om zoekgedrag en accountdetails maar ook e-mails, zoals Yahoo deed. Dat bedrijf scande de e-mails van gebruikers ten behoeve van de Amerikaanse overheid. Alle gegevens worden verzameld, ongeacht privacy of de rechten van mensen. Snowden: “Amerika maakt zich nergens druk om. Niet om de wet in Duitsland of in Nederland, nee want wij zijn Amerika, ons maakt dat niet uit.”

Klokkenluider

De vraag is: hoe creëren we een meer private wereld? De klokkenluider die asiel heeft gevonden in Rusland, heeft hier zelf niet direct een pasklaar antwoord op voor de zaal. Hij geeft wel aan dat het belang van encryptie groot is.

“Er is lange tijd veel data verstuurd zonder encryptie. Dat is eigenlijk ongelooflijk als je daarover nadenkt. Neem bijvoorbeeld zoekgedrag op zoekmachines. Er is een historie beschikbaar van alles wat ooit opgezocht is. Ook webcam beelden werden vroeger zonder encryptie verstuurd en de geheime diensten hebben die verzameld. Encryptie zorgt voor enige bescherming tegen mass surveillance. Maar zelfs de beste encryptie kan ons niet redden als we gehackt worden. En als de sleutel zelf verloren gaat of wordt gestolen, hebben we ook een probleem.” De communicatie moet dus goed versleuteld worden, is zijn boodschap.