- De universiteit
- 25/08/2025
Opschudding rond ‘nieuwe’ samenwerking TU/e en Technion
Er is commotie ontstaan rondom een Europees Horizon-project waaraan zowel de TU/e als Technion deelneemt, de Israëlische universiteit waarmee sinds juni alle banden zijn bevroren. Dat is tegen de eigen richtlijnen, stelt actiegroep EindhovenStudents4Palestine. De TU/e kijkt daar anders tegenaan.
Het gaat om het project REACT van het Europees onderzoeksprogramma Horizon Europe (zie kader) dat op 24 juni van kracht is geworden. Acht dagen nadat de TU/e aankondigde dat ze de institutionele banden met de Israëlische universiteit Technion (zie kader) zou bevriezen vanwege ‘onmiskenbare’ banden met de Israëlische defensiesector.
Reden voor EindhovenStudents4Palestine (ES4P) om weer van zich te laten horen en de TU/e op te roepen tot actie. De actiegroep stelt in een persbericht dat de nieuwe samenwerking in tegenspraak is met het aangekondigde beleid van de universiteit. “Deze maatregelen zijn misleidend en dienen als een vertragende tactiek om de bestaande financiële banden met Israëlische partners te behouden.”
Niet nieuw
De TU/e denkt daar anders over. De universiteit kwalificeert het project niet als ‘nieuw’. Woordvoerder Ivo Jongsma laat weten dat de voorbereidingen begin 2023 zijn gestart, waarna het projectvoorstel in november 2024 is ingediend bij de Europese Commissie (EC). Op 16 april 2025 heeft de algemeen directeur van Electrical Engineering de deelname van de faculteit officieel goedgekeurd. “Dat is twee maanden voor het besluit van de TU/e. 24 juni is de dag van goedkeuring door de EC.”
Ook ziet de TU/e het project niet als institutionele samenwerking (zie kader). Volgens Jongsma gaat het om een Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA)-project. “Deze projecten hebben altijd betrekking op de opleiding van promovendi in specifieke vakgebieden. Aan de TU/e ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bij de faculteiten en daarom kwalificeren wij ze niet als institutionele samenwerking. Institutionele samenwerkingen vereisen een handtekening van het College van Bestuur.”
Morele medeplichtigheid
Aan Horizon REACT nemen elf universiteiten deel, waaronder de TU/e en Technion. Rijksuniversiteit Groningen coördineert het project, en ontvangt met ruim 900.000 euro de grootste financiële bijdrage vanuit de EU. Technion krijgt iets meer dan zes ton, het dubbele van de andere deelnemende universiteiten. In totaal draagt Europa ruim 4,5 miljoen euro bij. Elke universiteit leidt een of meer promovendi op. De TU/e gaat één kandidaat opleiden in Eindhoven.
De promovendi willen een elektronisch platform ontwikkelen waarin het menselijke zelfbewustzijn wordt nagebootst, ook wel neuromorfisch computergebruik genoemd. Dit kan resulteren in zeer intelligente machines die ingezet kunnen worden bij tal van dagelijkse activiteiten, variërend van zelfrijdende auto's tot slimme navigatieassistenten.
Dual-use
Actiegroep ES4P stelt dat deze – en andere – toepassingen mogelijk ook voor militaire doeleinden ingezet zouden kunnen worden. De actiegroep maakt zich al langere tijd zorgen over dual-use. Samenwerking met Israëlische universiteiten en bedrijven kan leiden tot morele medeplichtigheid, ook als de projecten zelf civiel zijn. Naast de universiteiten nemen ook zes bedrijven deel aan Horizon REACT.
Volgens de TU/e is er geen risico op grove mensenrechtenschendingen als gevolg van het project Horizon REACT. “De output is geen nieuwe technologie, maar opgeleide experts van hoog niveau en wetenschappelijke publicaties”, aldus woordvoerder Jongsma. “Bovendien is er in de bijdrage van de TU/e geen direct contact met Technion.”
Hoewel de universiteit momenteel geen redenen ziet om het project stop te zetten, wordt het na de start van de werkzaamheden gescreend door de in oprichting zijnde commissie voor gevoelige samenwerkingen (zie kader). “Zodra de commissie operationeel is, zal ze alle gevoelige samenwerkingsprojecten en -programma's beoordelen, te beginnen met bestaande projecten en programma's met Israëlische institutionele partners’, aldus Jongsma.
Bedenkingen
ES4P heeft hier haar bedenkingen bij. “Het mandaat en de principes van de commissie zijn zo geformuleerd dat de verantwoordelijkheid wordt overgedragen aan een door de universiteit zelf opgericht orgaan, dat geen enkele beslissende bevoegdheid heeft”, schrijft ze in het persbericht.
Ook zit er te weinig vaart achter de oprichting van de commissie. “Het duurt minstens een halfjaar voordat de nieuwe commissie helemaal is opgezet en ze projecten kan beoordelen. Dat is niet snel genoeg”, aldus een woordvoerder van de actiegroep tijdens het protest vorige week op de campus.
In het persbericht eist ES4P dat de TU/e haar beleid afstemt op haar waarden. “Namelijk het respecteren van fundamentele mensenrechten en het internationaal recht.” En dat ze alle banden met Israëlische academische en industriële partners verbreekt.
Horizon Europe
Horizon Europe is het belangrijkste Europese onderzoeks- en innovatieprogramma van de Europese Unie voor de periode 2021–2027, met een budget van ongeveer 95,5 miljard euro. Het doel van het programma is om wetenschappelijke excellentie te bevorderen, maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en Europa technologisch concurrerend te houden.
TU/e en Technion
De TU/e werkte eerder samen met Technion en andere Israëlische partners via Europese onderzoeksprogramma’s zoals Horizon Europe. Vanwege de situatie in Gaza heeft de universiteit op 16 juni van dit jaar aangekondigd dat zij voorlopig geen nieuwe institutionele samenwerkingen aangaat met Israëlische instellingen, waaronder Technion. Bestaande samenwerkingen zullen worden beoordeeld door een speciaal op te richten ethische commissie. Individuele onderzoekers mogen nog beperkt actief blijven.
Commissie gevoelige samenwerkingen
De TU/e heeft op 15 juli een document opgesteld over hoe ze omgaat met gevoelige projecten en de reikwijdte van de commissie gevoelige samenwerkingen. Het bevat de principes die ze hanteert in de periode tot de oprichting van de commissie. Dit omvat een reeks vragen die moet worden beantwoord om te beoordelen of projecten goedkeuring kunnen krijgen om voorlopig van start te gaan. Het betreffende Horizon-project uit dit artikel zou op basis van deze vragen zijn goedgekeurd.
Institutionele samenwerking
Onder institutionele samenwerking verstaat de TU/e een strategische, langdurige (langer dan vijf jaar) wederzijdse verbintenis tussen de TU/e en een of meer externe partners, vastgelegd in een overeenkomst die de ondertekening door het College van Bestuur vereist. Projecten (zoals Horizon-projecten) die voortkomen uit institutionele samenwerkingen vallen hier niet onder.
Discussie