De TU/e neemt deel aan het Europese project REACT. Daarin worden promovendi uit verschillende deelnemende landen opgeleid, waaronder een promovendus van de TU/e. Zij werken daarbij aan een neuromorfisch platform, een soort 'zelfbewust' computersysteem. De start van het project staat gepland op 1 november en wordt gecoördineerd door de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).  

Partner in het project is de Israëlische universiteit Technion, vertegenwoordigd door hoogleraar Shahar Kvatinsky. Uit zijn cv blijkt dat hij naast wetenschapper ook luitenant-kolonel en reservist is in het Israëlische leger. Volgens het onderzoek van Investico, Trouw en De Groene Amsterdammer, diende Kvatinsky meerdere keren als reservist in Gaza en Libanon sinds oktober 2023. 

Op sociale media publiceerde Kvatinsky berichten en foto’s in legeruniform, soms in gezelschap van de Israëlische premier Netanyahu. In januari 2024 stond zijn naam bovendien onder een brief van Israëlische officieren die opriepen humanitaire hulp aan Gaza te blokkeren. 

Militaire rol

De TU/e gaat niet in detail in op vragen naar de rol van de hoogleraar in het Israëlische leger en de eventuele gevolgen voor het project. Wel heeft de TU/e tegen de onderzoeksjournalisten verklaard niet op de hoogte te zijn geweest van Kvatinsky’s militaire rol. Volgens de universiteit is het ‘ondoenlijk is om een antecedentenonderzoek te doen van elke individuele deelnemer in zo’n groot project’. 

Volgens Kvatinsky zelf heeft het onderzoeksproject alleen civiele doelen, en houdt hij zijn militaire taken strikt gescheiden van zijn wetenschappelijke werk. Deskundigen waarschuwen echter dat de civiele technologie binnen REACT ook militair toepasbaar kan zijn.

Opschorten

De RUG zegt te zijn geschrokken van het nieuws en heeft vandaag besloten om zich voor onbepaalde tijd terug te trekken uit het REACT-project. ‘Deze nieuwe informatie geeft aanleiding om deze onderzoekssamenwerking - met name ten aanzien van dual use - voor te leggen aan het Adviesteam Kennisveiligheid en Sensitieve Partnerschappen. Totdat het team advies heeft uitgebracht over deze zaak en er een besluit is genomen, schorten wij onze deelname aan dit project op’, schrijft de universiteit op haar website. 

Of de TU/e dit ook van plan is, is nog niet duidelijk. In juni maakte de TU/e bekend dat ze een commissie zou instellen die gevoelige samenwerkingen gaat beoordelen. Voor zover bekend is deze commissie nog niet operationeel. De TU/e zei eerder dat het REACT-project met Technion door kan gaan, ondanks dat de universiteit alle “institutionele samenwerkingen” met de Israëlische universiteit inmiddels heeft bevroren. 

Institutionele samenwerking

Bij de TU/e ligt de verantwoordelijkheid voor Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA)-projecten (zoals REACT) bij de faculteiten. Om die reden kwalificeert de universiteit ze niet als institutionele samenwerking. “We hebben maar één institutionele samenwerking met Technion: onze samenwerking in Eurotech”, aldus een woordvoerder. Die is nu dus bevroren.

MSCA-projecten richten zich op de opleiding en ontwikkeling van onderzoekers in specifieke vakgebieden. Volgens de woordvoerder komt de TU/e bij de uitvoering van het project niet in contact met Shahar Kvatinsky. Hoewel dit soort projecten opgedeeld worden in verschillende werkpakketten, wordt er onderling wel kennis gedeeld en dragen alle leden van het consortium bij aan de gezamenlijke doelstellingen.

Update: De TU/e heeft kort na deze publicatie laten weten dat ze geen reden ziet om maatregelen te nemen bij dit project. Ze wijst erop dat de RUG een andere rol heeft in dit project dan de TU/e en daarmee een andere verhouding tot de deelnemende partijen.