- De universiteit , Student
- 06/09/2021
Filosoferen met Robbert Dijkgraaf over de kracht van technologie
Wat zou jij vragen aan Robbert Dijkgraaf? Dertig studenten waren maandagmiddag te gast bij een TU/e-versie van College Tour, met de rockstar-natuurkundige als gast en collegevoorzitter Robert-Jan Smits als de Twan Huys van dienst. Er volgde een gesprek over het scherpe mes van de technologie, en over de morele verplichting van wetenschappers om het publiek mee te nemen in alle razendsnelle ontwikkelingen.
Robbert Dijkgraaf, te gast op de TU/e ter gelegenheid van de Opening van het Academisch Jaar, volgde zelf een weinig conventioneel studiepad, vertelt hij aan gespreksleider Robert-Jan Smits: halverwege zijn studie theoretische natuurkunde verloor hij zijn interesse, om over te stappen naar de kunstacademie. Uiteindelijk voltooide hij zijn eerste studie alsnog. “Ik keerde terug met de houding van een kunstenaar. Ook wetenschap gaat over dóén, over dingen creëren die nog niet bestaan. Zo vond ik mijn drive terug.”
Dijkgraaf drukt de aanwezige studenten, elk als young talent naar voren geschoven door hun opleiding, op het hart datgene te doen waar ze energie van krijgen. “Hoe ver je komt, hangt samen met hoezeer hetgeen wat je doet, resoneert met wie je bent.”
Einstein
“Verbeeldingskracht is belangrijker dan kennis, zei Einstein”, stelt een van de aanwezige studenten. Hij is benieuwd naar het denkbeeld dat, of de stip op de horizon die Dijkgraaf drijft in zijn werk. “Dat moet zijn: dat we uiteindelijk volledig kunnen verklaren hoe de wereld in elkaar zit.” En dat punt nadert sneller dan we denken, aldus de natuurkundige. Het is verrassend kort geleden dat we het antwoord niet wisten op de vragen die kinderen stellen, zoals: waarom is de lucht blauw en zijn bladeren groen? Hoe werkt de zon? “Zoals Einstein het zei – want Einstein heeft overal een quote voor: het meest onbegrijpelijke van het universum is dat het begrijpelijk is.”
Lees verder onder de foto
Belangrijk is dat de wetenschap de samenleving meeneemt in nieuwe ontdekkingen en uitvindingen. “Juist omdat de wetenschap zich zo snel en succesvol ontwikkelt, kan deze ook veel schade aanrichten. Met technologie hebben we een vlijmscherp mes in handen. Daarin moet niemand van jullie naïef zijn.” Een mes dat we bovendien niet van ons af kunnen werpen, omdat de samenleving technologie nodig heeft.
Behalve de samenleving heeft de technologie ook de andere wetenschappen nodig, benadrukt Dijkgraaf. “Paradoxaal genoeg werkt het juist verlammend dat de technologische mogelijkheden steeds onbegrensder worden. Als je álles kunt maken, wat maak je dan als eerste?”
“Als technologie ons van A naar elke B kan brengen, dan hebben we de sociale wetenschappen, de humanities, kunst en religie nodig om ons te helpen bepalen waar B is.”
Fake science
De wetenschap ontwikkelt zich niet alleen steeds sneller, maar heeft ook steeds meer directe invloed op ons dagelijks leven, gaat Dijkgraaf verder. En dat roept controverse op, denk aan thema’s als roken, CO2-reductie en natuurlijk corona. Datascience-student Isabel van den Heuvel (22) haakt hierop in. Bestaat er naast fake news ook zoiets als fake science?
Jazeker, en het is niet eens een nieuw verschijnsel, aldus Dijkgraaf: tabaksfabrikanten deden in het verleden al succesvolle pogingen een nep-wetenschappelijk rookgordijn op te trekken rondom onprettige conclusies over de gevaren van tabak. En in het nu: “Er is een fake instituut – met een naam die slechts één letter verschilt van IPCC – dat vals klimaatnieuws verspreidt.”
Reden genoeg om te blijven uitleggen waar de wetenschap mee bezig is. “De materie is complex én heeft een enorme impact, dat is een gevaarlijke combinatie. We moeten ervoor zorgen dat de samenleving de oplossing van maatschappelijke kwesties omarmt. Dat is deel van onze wetenschappelijke missie.”
Bijna gemist
Ze had nog twee vragen voorbereid voor Robbert Dijkgraaf, vertelt Isabel van den Heuvel na afloop. Ze was blij met zijn antwoord op haar vraag over fake science. “Hij gaf een brede reactie, vanuit een ander oogpunt dan ik vanuit mijn master Data Science and Engineering gewend ben.”
Van den Heuvel vond het leuk deel uit te maken van het selecte publiek in de University Club (“Ik heb Dijkgraafs tv-colleges ook gezien.”), hoewel ze de uitnodiging bijna had gemist. “De e-mail had wat weg van een gewone TU/e-nieuwsbrief en ik zat met mijn hoofd bij de vakantie. Gelukkig kwam er nog een reminder.”
Discussie