Zo ging deze week een standaard administratief taakje dat ik nog tig keren zal moeten doen - een dataoverzicht maken in een excelsheet - voor mijn gevoel niet snel genoeg. Toen ik er over klaagde, probeerde mijn begeleider te relativeren met een metafoor: in sommige opzichten zijn we net een laboratorium. Soms moet je er gewoon voor gaan zitten en uren vol maken, net zoals dat je als bioloog een week nodig hebt om een celkweekje te maken voor je volgende experiment.

Deze metafoor liep in mijn hoofd natuurlijk direct stuk, want wij doen alles op de computer. Wij hebben niet alleen de glorieuze undo knop, maar kunnen in principe met wat computercode alles automatiseren, inclusief een excelsheetje invullen. Andere collega’s lijken dit ook te denken: onze Github (voor de leek: een soort database aan code) staat vol met tientallen ‘utils’ (lees: gereedschapskistjes), die zijn bedoeld om de meest triviale taakjes te automatiseren.

De nare keerzijde van deze automatisatie is dat ik altijd het gevoel heb dat ik méér had kunnen doen op een werkdag. Als ik maar meer dingen aan de computer had overgelaten, had ik nog dat mailtje naar een collega kunnen versturen of dat ene artikel helemaal kunnen uitlezen. Het is een hardnekkige onzekerheid in mijn hoofd.

Ik weet dat het niet zo simpel is. Hoe meer je uitbesteedt aan de computer, hoe groter de stapel aan output die de volgende ochtend voor je klaarligt, en dus hoe meer werk je jezelf bezorgt. Een soort diep ironische vicieuze cirkel. Bovendien kost het altijd mentale energie om de computer in het oog te houden. Ervaring leert namelijk dat er tijdens het rekenproces nog genoeg fout kan gaan. Ook kan je niet alles parallel laten verlopen - de computercode moet immers ook eerst geschreven worden.

Geen enkel gereedschapkistje is in staat om de meest belangrijke taak van allemaal te automatiseren: nadenken. Je hebt niks aan automatiseren als je geen weloverwogen keuze kan maken over hoe je het gebruikt. Ik zit half-opgewonden, half-doemdenkend te wachten op de dag dat artificial intelligence hier verandering in brengt. Dan zijn we als wetenschappers allemaal spontaan overbodig, maar dan kan ik ten minste m’n leeslijst eens gaan afwerken.